Η Γερμανία και η ιστορική της ευθύνη

του Σταύρου Καπάκου , avgi.gr

Η Γερμανία έχει ένα ιστορικό πρόβλημα από το οποίο δεν μπορεί να ξεφύγει. Από τη μια είναι η βαριά ευθύνη της για τις δύο αιματηρές συρράξεις που κατέστησαν την Ευρώπη "Σκοτεινή Ήπειρο" και από την άλλη ο μεταπολεμικός της ρόλος στην οικοδόμηση της Ενωμένης Ευρώπης και η αδήριτη ανάγκη να λειτουργήσει ως "σοφός ηγεμόνας".

Τα πράγματα δεν είναι τόσο αυτονόητα από την άποψη της Ιστορίας. Η ευθύνη για το διπλό αιματοκύλισμα της Ευρώπης δεν εξαντλείται στο Βερολίνο, έχουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης και οι σύμμαχοι, με την τιμωρητική πολιτική που επέβαλαν μετά τον πρώτο καταστροφικό πόλεμο. Η Γερμανία ζει διαρκώς υπό το βάρος της ευθύνης, της παλιάς πληγής, φοβούμενη μην τυχόν και κατηγορηθεί ότι με την πολιτική της κινδυνεύει να διασπάσει για άλλη μια φορά την Ευρώπη.

Η κριτική αυτή είναι ισχυρή και στο εσωτερικό της ίδιας της Γερμανίας από επιφανείς στοχαστές, όπως ο αειθαλής Γ. Χάμπερμας, ο οποίος τονίζει τις ευθύνες της Μέρκελ για την πορεία που έχει πάρει η Ευρώπη, με κυρίαρχο θέμα την εγκατάλειψη του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου, αλλά και τις δημοκρατικές συνδηλώσεις που το συνοδεύουν. Το μοντέλο αυτό αποτέλεσε παράδειγμα μετάβασης στην ενωμένη Ευρώπη από την περίοδο της "Σκοτεινής Ηπείρου", όπως αποκαλεί ο Μαζάουερ τις πολύ επικίνδυνες όσο και επώδυνες πλευρές της ευρωπαϊκής Ιστορίας.

Αυτή η ιστορική πληγή βαραίνει τη γερμανική πολιτική ηγεσία στο κάθε βήμα της. "Αντλώ διδάγματα από την Ιστορία" είπε ο Σόιμπλε μετά τη συνάντησή του με τον Γιάνη Βαρουφάκη, σε μια προσπάθεια να διασκεδάσει τις εντυπώσεις για τις κατηγορίες ότι η Γερμανία δεν διδάσκεται από την Ιστορία της και ότι μπορεί με την άκαμπτη στάση της να διαλύσει την Ευρώπη.

Είναι όμως έτσι; Η γερμανική ηγεσία αντλεί πράγματι διδάγματα από την Ιστορία; Ήταν πράγματι έτσι με τον Ατενάουερ, τον Βίλι Μπράντ, τον Κολ ακόμη και τον Σμιτ. Δεν είναι ακριβώς έτσι σήμερα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θέλουν να διαλύσουν την Ευρώπη. Η γερμανική πολιτική ηγεσία, με κύριους εκφραστές τη Μέρκελ και τον Σόιμπλε, είναι που επέβαλε στην Ε.Ε. μια τιμωρητική πολιτική σκληρής λιτότητας ως "κάθαρση" για τους αμέριμνους "τζίτζικες" του ευρωπαϊκού Νότου, με απώτερο στόχο μείωση των δαπανών για το κοινωνικό κράτος.

Η γραμμή του Βερολίνου μέχρι σήμερα ήταν ότι δεν μπορεί η Ε.Ε. με το 25% του παγκόσμιου ΑΕΠ να δίνει το 50% της παγκόσμιας δαπάνης για το κοινωνικό κράτος. Η άρνηση της γερμανικής ηγεσίας να συμβάλει πραγματικά στο να ξεπεράσει η Ευρώπη τα προβλήματα μέσω και της παρέμβασης της ΕΚΤ, όπως γίνεται στις ΗΠΑ και τη Βρετανία, οφείλεται στις νεοσυντηρητικές αντιλήψεις της για την οικονομική πολιτική -εξ ου και η μετατροπή της Ελλάδας σε πειραματόζωο- και στην εμμονή της στον περιορισμό του κοινωνικού κράτους. Κι όταν αναφερόμαστε στη Γερμανία, όλα αυτά πρέπει να τα προσεγγίζουμε υπό το πρίσμα της προτεσταντικής ηθικής, που διαπερνά ιστορικά τη γερμανική σκέψη ακόμη κι αν δεν το παραδέχεται.

Στην πραγματικότητα όμως τα πλεονάσματα της Γερμανίας είναι ελλείμματα των χωρών του Νότου και, αν τα ελλείμματα του Νότου γίνουν πλεονάσματα, αυτό θα έχει επιπτώσεις και στο γερμανικό μοντέλο. Στην πραγματικότητα επίσης δεν μπορούν οι ελλειμματικές χώρες, όπως η Ελλάδα, να υποχρεώνονται να μεταφέρουν πόρους προς τις πλεονασματικές, γιατί το χάσμα θα διευρύνεται συνεχώς και οι δημοκρατικές αξίες θα κινδυνεύουν.

Η συντηρητική γερμανική ηγεσία δεν αντέχει την αμφισβήτηση από την μικρή Ελλάδα και σφίγγει τον κλοιό με αιχμή τις τράπεζες για να αναγκάσει τη νέα ελληνική κυβέρνηση να υποκύψει. Το Βερολίνο δεν αντέχει επίσης να βλέπει την Ελλάδα και τον ΣΥΡΙΖΑ να αποτελούν εναλλακτικό παράδειγμα στην Ευρώπη, μια δυναμική που ενισχύεται διαρκώς μετά την πολιτική αλλαγή στη χώρα μας. Για να υπάρξει αμοιβαία επωφελής συμφωνία οφείλει να μετακινηθεί και η γερμανική πλευρά. Η λογική της πλήρους κυριαρχίας αντί του έντιμου συμβιβασμού θα έδειχνε ότι ο ηγεμόνας δεν διαθέτει σοφία. Και οι Ερινύες της Ιστορίας καραδοκούν...