Δάνεια Περιορισμένης Ευθύνης

Χάρης Μαθιόπουλος , protagon.gr

Η οξύτατη χρηματοπιστωτική κρίση των τελευταίων πέντε ετών είναι ανοικτή σε πολλές ερμηνείες. Τα κρίσιμα συμπεράσματα, όμως, δεν αμφισβητούνται. Και ο κόσμος δεν πείθεται ότι οι κυβερνήσεις μπορούν με επάρκεια (που σημαίνει γνώση και βούληση) να πράξουν τα δέοντα.

1. Η κρίση ξεκίνησε όταν ο δανεισμός που τροφοδοτούσε την ανάπτυξη των δυτικών οικονομιών έγινε αλόγιστος.
2. Η εποπτεία των τραπεζών (Κεντρικές Τράπεζες) δεν εκπλήρωσε τις θεσμικές της υποχρεώσεις. Σε απλά λόγια: δεν έβαλαν, εγκαίρως όπως όφειλαν, φρένο στον παραλογισμό.
3. Οι οίκοι αξιολόγησης αποδείχτηκαν αναξιόπιστοι (δεν σταμάτησαν τη γιορτή, γιατί οι αμοιβές τους εξαρτώντο από αυτήν) και ανίκανοι. Καθοδηγούσαν κοιτάζοντας τον καθρέφτη - δηλαδή, έβλεπαν τον γκρεμό, αφού ο κόσμος είχε πέσει μέσα.
4. Όταν τα δάνεια κακοφόρμισαν, ο επιμερισμός των ευθυνών (ετεροβαρής υπέρ των δανειστών) ήταν ανήθικος. Στο όνομα της διάσωσης του τραπεζικού συστήματος, οι φορολογούμενοι υποχρεώθηκαν να σηκώσουν το βάρος.
5. Οι υπαίτιοι της κρίσης, οι διοικούσες γραφειοκρατίες, είτε κρατών, είτε χρηματοπιστωτικών οργανισμών, συνέχισαν και συνεχίζουν, χωρίς συνέπειες, να νέμονται είτε την δημόσια, είτε την ιδιωτική περιουσία – χωρίς να λογοδοτούν ποτέ ουσιαστικά στους ανθρώπους (πολίτες ή μετόχους) που κατέστρεψαν και καταστρέφουν.

Μέσα σε αυτό το χάος, η προστασία των δανειοληπτών στεγαστικών δανείων έρχεται ξανά στην επικαιρότητα. Τα ανοικτά θέματα που σχετίζονται με την υπερχρέωση εξετάστηκαν πριν λίγες μέρες από το Κυβερνητικό Συμβούλιο Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους. Οι συναρμόδιοι υπουργοί Οικονομικών, Ανάπτυξης, Δικαιοσύνης και Εργασίας ενέκριναν τον επικαιροποιημένο κώδικα δεοντολογίας που έχει εκδώσει η Τράπεζα της Ελλάδας, στον οποίο ενσωματώθηκαν και οι παρατηρήσεις και προτάσεις καταναλωτικών οργανώσεων. Όπως εξετάστηκε και ο κώδικας πολιτικής δικονομίας, εν όψει εφαρμογής του νέου πλαισίου, ώστε να δεχτεί στοχευμένες παρεμβάσεις προκειμένου να μην ακυρώνει την ουσία των ρυθμίσεων.
Όμως, η επιμέρους προστασία «συγκεκριμένων» δανειοληπτών ή οι «απόλυτα στοχευμένες αλλαγές, προκειμένου να μην υπάρξουν φαινόμενα κατάχρησής τους» δεν θα επιλύσουν το μείζον πρόβλημα στη χώρα μας, αλλά και στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στα στεγαστικά δάνεια: ο ευρωπαίος δανειολήπτης, σε αντίθεση με τον αμερικανό, μπορεί να οδηγηθεί (και οδηγείται, δείτε τι συμβαίνει σήμερα στην Ιρλανδία, στη Γαλλία, στην Ισπανία και αλλού) στην πλήρη εξαθλίωση - γιατί η προσωπική του ευθύνη απέναντι στον δανειστή είναι απεριόριστη.
Στις ΗΠΑ, ο νομοθέτης έχει προβλέψει την έννοια του non-recourse debt, δηλαδή χρέος, δάνειο, περιορισμένης ευθύνης. Που σημαίνει ότι η υποχρέωση του δανειολήπτη τελειώνει, όταν οι εμπράγματες ασφάλειες που είχαν δοθεί για την εξασφάλιση του δανείου περιέλθουν στον δανειστή. Χάνει κανείς το σπίτι του, αλλά μέχρις εκεί – δεν χάνει τη ζωή του. Και με αυτό τον τρόπο, ο εκεί νομοθέτης προσπαθεί δικαιότερα να επιμερίσει την ευθύνη και να περιορίσει την ζημία – όπου και όσο, αληθινά, ανήκει.
Απορίας άξιο να υπάρχουν αυτά στον Νέο Κόσμο του άγριου καπιταλισμού, όταν στην Γηραιά Ευρώπη (του Διαφωτισμού) εκατομμύρια άνθρωποι εγκαταλείπονται, χωρίς την ελάχιστη προστασία απέναντι στους δανειστές τους. Κατάλοιπα παλιών φεουδαλικών συνηθειών πρέπει να είναι, δεν εξηγείται αλλιώς.