ΜΜΕ και Τρομοκρατία
22/01/2013
του Χρήστου Μιχαηλίδη , protagon.gr
Έζησα και εργάστηκα στην Αγγλία τα
περισσότερα χρόνια της δράσης του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού (του
ΙΡΑ, όπως τον ξέρουμε όλοι). Κάλυψα δημοσιογραφικά πολλές τρομοκρατικές
επιθέσεις της Οργάνωσης, όπως εκείνην τον Οκτώβριο του 1984 στο
ξενοδοχείο Grand Hotel του Μπράϊτον όπου γινόταν το ετήσιο Συνέδριο του
Συντηρητικού Κόμματος, επί πρωθυπουργίας Μάργκαρετ Θάτσερ (παραλίγο να
τη σκοτώσουν μάλιστα), όπως και εκείνην, περίπου έναν χρόνο νωρίτερα,
παραμονές Χριστουγέννων του 1983, στο πολυκατάστημα του Harrod’s, στο
κέντρο του Λονδίνου, όπου 6 άνθρωποι δολοφονήθηκαν.
Θυμάμαι πολύ καλά (έχω φυλάξει μάλιστα και κάμποσο υλικό στο αρχείο μου) πώς καλύφθηκαν οι τρομοκρατικές εκείνες επιθέσεις από τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης, έντυπα και ηλεκτρονικά. Επρόκειτο ασφαλώς για μείζον θέμα εθνικής ασφάλειας για τη χώρα, αλλά γνωρίζω ότι όλα τα σοβαρά ΜΜΕ χειρίστηκαν την υπόθεση εκατό τοις εκατό επαγγελματικά. Τηρώντας, δηλαδή, απαρέγκλιτα όλους τους κανόνες της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, όπως π.χ. ότι μεταδίδουμε μόνο πληροφορίες που έχουν διασταυρωθεί «από τρεις ανεξάρτητες πηγές» και ότι όταν το γεγονός είναι ακόμα «φρέσκο», τα σχόλια περιττεύουν, οι αναλύσεις δεν χρειάζονται, και οι πληροφορίες θέλουν έξτρα προσοχή.
Ό,τι δημοσιεύτηκε ή μεταδόθηκε, λοιπόν, τότε ήταν μόνο αποτέλεσμα δημοσιογραφικής απόφασης και όχι «εξωτερικής επιρροής» από μυστικές υπηρεσίες κ.λπ. όπως πολλοί φαντάζονται. Αν υπάρχουν κάποιες «κατευθυντήριες γραμμές», αυτές είναι μόνο για να διασφαλίζουν ότι η μετάδοση κάποιας πληροφορίας δεν θα βλάψει το εθνικό συμφέρον και ότι δεν θα θέσει σε κίνδυνο τη ζωή κανενός αθώου πολίτη.
Σε κανάλι δεν είδα ποτέ αυτά που βλέπουμε εδώ ύστερα από κάθε τρομοκρατική επίθεση. Ο ένας ρεπόρτερ στη ΓΑΔΑ, ο άλλος στο σημείο όπου έγινε η επίθεση (λες και έχει κάτι να προσθέσει αυτό στην ενημέρωση), άλλος στο στούντιο «με επιπρόσθετες πληροφορίες από αστυνομικές πηγές» και βεβαίως άλλοι 5-6 στα παράθυρα, ειδήμονες και επ’ αυτού του θέματος.
Και εννοείται ότι σε καμία άλλη χώρα δεν βλέπεις τον υπουργό Δημοσίας Τάξεως να βγαίνει στα κανάλια και να κάνει δηλώσεις για μια επίθεση που διερευνάται ακόμα. Ο υπουργός, ιδίως όταν το σίδερο είναι καυτό, δεν δίνει συνεντεύξεις. Στην Αμερική, αν το’ βλεπαν αυτό οι υπεύθυνοι των αντιτρομορατικών υπηρεσιών, θα ούρλιαζαν «what is the fucking bastard doing?”. Και θα' χαν απόλυτο δίκιο.
Ακούσαμε, λοιπόν, αυτές τις μέρες μετά την έκρηξη στο Mall περιγραφές λεπτομερείς για το τι είδαν οι αξιωματικοί της αντιτρομοκρατικής που μελέτησαν, λέει, τα όσα κατεγραφησαν από τις κάμερες ασφαλείας στο Mall, τι φορούσε ο δράστης, που κινήθηκε, ποτέ έφτασε εκεί, πότε έφυγε, από πού έκανε το προειδοποιητικό τηλεφώνημα στις εφημερίδες, κ.λπ., κ.λπ. …Μάθαμε ακόμα ότι «κατά πάσα πιθανότητα ο δράστης «μπορεί να ήταν και γυναίκα» και ότι διέφυγε με τον Προαστιακό».
Προφανώς, πολλά από αυτά «βγαίνουν» από την αστυνομία, αλλά ποιος είπε ότι και αυτή είναι σοβαρή;
Αλλά εδώ μας ενδιαφέρει η δημοσιογραφία. Και όσα βλέπουμε και ακούμε τούτες τις μέρες δημοσιογραφία δεν είναι. Μυθοπλασία, ίσως. Η «πηγή» κάθε ρεπόρτερ μπορεί να είναι αξιόπιστη για τον ίδιο και σίγουρα του δίνει πολλά όπλα για να συνεχίσει την έρευνά του, αλλά δεν είναι είδηση προς δημοσιοποίηση εφόσον πρώτα δεν έχει διασταυρωθεί πολλές φορές και προσεκτικά.
Ο Ντόμινικ Ρόχνερ, από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, και ο Μπρουνο Φρέι, από το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, στην εξαιρετική επιστημονική μελέτη τους με τίτλο «Αίμα και Μελάνι: Το Παιχνίδι Κοινού Συμφέροντος Μεταξύ Τρομοκρατίας και Μίντια», διατυπώνουν την άποψη ότι αυτά τα δύο είναι συμβιωτικά, και επισημαίνουν:
«Η τρομοκρατία προσφέρει συγκλονιστικές ειδήσεις στα μίντια, τα οποία πωλούν προς την πελατεία τους με πολύ μεγάλο κέρδος. Η τρομοκρατία και τα μέσα ενημέρωσης αλληλο-τροφοδοτούνται χρησιμοποιώντας ένα εξεζητημένο στατιστικό μοντέλο, και τα μέσα ενημέρωσης, επιπλέον, “αναμεταδίδουν” ένα μεγάλο μέρος τεχνογνωσίας ως προς το πώς να οργανώσει κάποιος και να πραγματοποιήσει μια τρομοκρατική επίθεση». Με άλλα λόγια, τα ρεπορτάζ μας βοηθούν επίδοξους τρομοκράτες να κάνουν και αυτοί ένα χτύπημα!
Δηλαδή, (και εδώ υπεισέρχεται μια ουσιώδης διαφορά μεταξύ υπεύθυνης δημοσιογραφίας και «γενικού χαβαλέ»), το καλά σκηνοθετημένο σόου που πρέπει οπωσδήποτε να βγει στον αέρα και να «γράψει νούμερα», ακόμα και εάν εξυπηρετείται από ικανούς και φιλότιμους δημοσιογράφους, χάνει κάθε αξιοπιστία και καθίσταται και επικίνδυνο, από τη στιγμή που θα υποχρεώσει τον «άλφα» ρεπόρτερ να βγει από τη ΓΑΔΑ και «να πεις ό,τι νεότερο έχεις», και τη «βήτα» ρεπόρτερ να βγει από το στούντιο και «να πεις αυτά που ξέρεις για τις κάμερες στο Mall».
Μια άλλη πολύ σημαντική παράμετρος, και γύρω από αυτήν περιστρέφεται το σημερινό μας σημείωμα, έχει να κάνει με τη μεροληψία προς όφελος του γεγονότος και εις βάρος της διαδικασίας. Εδώ, οι Lynch και McGoldrick, έγραφαν το 2007:
«Γράψε ή μετάδωσε ότι μια βόμβα εξερράγη, και κανείς δεν θα το αμφισβητήσει. Είναι γεγονός. Έχει συμβεί. Και είναι αδιαμφισβήτητο. Απλώσου, όμως, μετά σε περιεχόμενο, δώσε αναφορά και περιγραφή για το τι οδήγησε στο συμβάν και αυτόματα διακινδυνεύεις να δεχτείς αντιδράσεις – γιατί να είναι αυτό, και να μην είναι εκείνο;»
Γενικά: Είμαστε πολύ της συζητήσεως, και ελάχιστα της ουσίας. Κουράστηκα να ακούω περί «προκήρυξης που ακόμα αναμένεται». Γιατί αναμένεται; Σε τι μας έχουν φωτίσει όλες οι προηγούμενες προκηρύξεις όλων αυτών των δήθεν επαναστατών με γκαζάκια στον εγκέφαλο; Σιχάθηκα ν’ ακούω ότι η αστυνομία «μελετά και αυτό το ενδεχόμενο». Όπου «αυτό», είναι μια σκέτη σαχλαμάρα του δημοσιογράφου, που θεωρεί ότι εάν, ας πούμε, το άτομο που έβαλε τον εκρηκτικό μηχανισμό στο σημείο όπου εξερράγη είναι θηλυκού γένους, «τότε ίσως βρισκόμαστε μπροστά σε μια καινούργια πραγματικότητα όσον αφορά τη σύνθεση των νέας γενιάς τρομοκρατικών ομάδων». So what?
Λοιπόν: Θα «περάσει» και αυτό. Όπως πέρασαν τόσα άλλα. Στις 9 παρά, θα πέσουν τα αθλητικά, «καληνύχτα σας κυρίες και κύριοι», και οι πολλοί θα πάνε για νάνι. Κάποιοι λίγοι, θα βάλουν ν’ ακουσουν το TV Screen με τον Iggy Popp, μουσική του Goran Bregovic:
In circus clothes forget their pain
They are the zombie bodies
Caught in the glow of the TV screen
Just forget it!
Θυμάμαι πολύ καλά (έχω φυλάξει μάλιστα και κάμποσο υλικό στο αρχείο μου) πώς καλύφθηκαν οι τρομοκρατικές εκείνες επιθέσεις από τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης, έντυπα και ηλεκτρονικά. Επρόκειτο ασφαλώς για μείζον θέμα εθνικής ασφάλειας για τη χώρα, αλλά γνωρίζω ότι όλα τα σοβαρά ΜΜΕ χειρίστηκαν την υπόθεση εκατό τοις εκατό επαγγελματικά. Τηρώντας, δηλαδή, απαρέγκλιτα όλους τους κανόνες της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, όπως π.χ. ότι μεταδίδουμε μόνο πληροφορίες που έχουν διασταυρωθεί «από τρεις ανεξάρτητες πηγές» και ότι όταν το γεγονός είναι ακόμα «φρέσκο», τα σχόλια περιττεύουν, οι αναλύσεις δεν χρειάζονται, και οι πληροφορίες θέλουν έξτρα προσοχή.
Ό,τι δημοσιεύτηκε ή μεταδόθηκε, λοιπόν, τότε ήταν μόνο αποτέλεσμα δημοσιογραφικής απόφασης και όχι «εξωτερικής επιρροής» από μυστικές υπηρεσίες κ.λπ. όπως πολλοί φαντάζονται. Αν υπάρχουν κάποιες «κατευθυντήριες γραμμές», αυτές είναι μόνο για να διασφαλίζουν ότι η μετάδοση κάποιας πληροφορίας δεν θα βλάψει το εθνικό συμφέρον και ότι δεν θα θέσει σε κίνδυνο τη ζωή κανενός αθώου πολίτη.
Σε κανάλι δεν είδα ποτέ αυτά που βλέπουμε εδώ ύστερα από κάθε τρομοκρατική επίθεση. Ο ένας ρεπόρτερ στη ΓΑΔΑ, ο άλλος στο σημείο όπου έγινε η επίθεση (λες και έχει κάτι να προσθέσει αυτό στην ενημέρωση), άλλος στο στούντιο «με επιπρόσθετες πληροφορίες από αστυνομικές πηγές» και βεβαίως άλλοι 5-6 στα παράθυρα, ειδήμονες και επ’ αυτού του θέματος.
Και εννοείται ότι σε καμία άλλη χώρα δεν βλέπεις τον υπουργό Δημοσίας Τάξεως να βγαίνει στα κανάλια και να κάνει δηλώσεις για μια επίθεση που διερευνάται ακόμα. Ο υπουργός, ιδίως όταν το σίδερο είναι καυτό, δεν δίνει συνεντεύξεις. Στην Αμερική, αν το’ βλεπαν αυτό οι υπεύθυνοι των αντιτρομορατικών υπηρεσιών, θα ούρλιαζαν «what is the fucking bastard doing?”. Και θα' χαν απόλυτο δίκιο.
Ακούσαμε, λοιπόν, αυτές τις μέρες μετά την έκρηξη στο Mall περιγραφές λεπτομερείς για το τι είδαν οι αξιωματικοί της αντιτρομοκρατικής που μελέτησαν, λέει, τα όσα κατεγραφησαν από τις κάμερες ασφαλείας στο Mall, τι φορούσε ο δράστης, που κινήθηκε, ποτέ έφτασε εκεί, πότε έφυγε, από πού έκανε το προειδοποιητικό τηλεφώνημα στις εφημερίδες, κ.λπ., κ.λπ. …Μάθαμε ακόμα ότι «κατά πάσα πιθανότητα ο δράστης «μπορεί να ήταν και γυναίκα» και ότι διέφυγε με τον Προαστιακό».
Προφανώς, πολλά από αυτά «βγαίνουν» από την αστυνομία, αλλά ποιος είπε ότι και αυτή είναι σοβαρή;
Αλλά εδώ μας ενδιαφέρει η δημοσιογραφία. Και όσα βλέπουμε και ακούμε τούτες τις μέρες δημοσιογραφία δεν είναι. Μυθοπλασία, ίσως. Η «πηγή» κάθε ρεπόρτερ μπορεί να είναι αξιόπιστη για τον ίδιο και σίγουρα του δίνει πολλά όπλα για να συνεχίσει την έρευνά του, αλλά δεν είναι είδηση προς δημοσιοποίηση εφόσον πρώτα δεν έχει διασταυρωθεί πολλές φορές και προσεκτικά.
Ο Ντόμινικ Ρόχνερ, από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, και ο Μπρουνο Φρέι, από το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, στην εξαιρετική επιστημονική μελέτη τους με τίτλο «Αίμα και Μελάνι: Το Παιχνίδι Κοινού Συμφέροντος Μεταξύ Τρομοκρατίας και Μίντια», διατυπώνουν την άποψη ότι αυτά τα δύο είναι συμβιωτικά, και επισημαίνουν:
«Η τρομοκρατία προσφέρει συγκλονιστικές ειδήσεις στα μίντια, τα οποία πωλούν προς την πελατεία τους με πολύ μεγάλο κέρδος. Η τρομοκρατία και τα μέσα ενημέρωσης αλληλο-τροφοδοτούνται χρησιμοποιώντας ένα εξεζητημένο στατιστικό μοντέλο, και τα μέσα ενημέρωσης, επιπλέον, “αναμεταδίδουν” ένα μεγάλο μέρος τεχνογνωσίας ως προς το πώς να οργανώσει κάποιος και να πραγματοποιήσει μια τρομοκρατική επίθεση». Με άλλα λόγια, τα ρεπορτάζ μας βοηθούν επίδοξους τρομοκράτες να κάνουν και αυτοί ένα χτύπημα!
Δηλαδή, (και εδώ υπεισέρχεται μια ουσιώδης διαφορά μεταξύ υπεύθυνης δημοσιογραφίας και «γενικού χαβαλέ»), το καλά σκηνοθετημένο σόου που πρέπει οπωσδήποτε να βγει στον αέρα και να «γράψει νούμερα», ακόμα και εάν εξυπηρετείται από ικανούς και φιλότιμους δημοσιογράφους, χάνει κάθε αξιοπιστία και καθίσταται και επικίνδυνο, από τη στιγμή που θα υποχρεώσει τον «άλφα» ρεπόρτερ να βγει από τη ΓΑΔΑ και «να πεις ό,τι νεότερο έχεις», και τη «βήτα» ρεπόρτερ να βγει από το στούντιο και «να πεις αυτά που ξέρεις για τις κάμερες στο Mall».
Μια άλλη πολύ σημαντική παράμετρος, και γύρω από αυτήν περιστρέφεται το σημερινό μας σημείωμα, έχει να κάνει με τη μεροληψία προς όφελος του γεγονότος και εις βάρος της διαδικασίας. Εδώ, οι Lynch και McGoldrick, έγραφαν το 2007:
«Γράψε ή μετάδωσε ότι μια βόμβα εξερράγη, και κανείς δεν θα το αμφισβητήσει. Είναι γεγονός. Έχει συμβεί. Και είναι αδιαμφισβήτητο. Απλώσου, όμως, μετά σε περιεχόμενο, δώσε αναφορά και περιγραφή για το τι οδήγησε στο συμβάν και αυτόματα διακινδυνεύεις να δεχτείς αντιδράσεις – γιατί να είναι αυτό, και να μην είναι εκείνο;»
Γενικά: Είμαστε πολύ της συζητήσεως, και ελάχιστα της ουσίας. Κουράστηκα να ακούω περί «προκήρυξης που ακόμα αναμένεται». Γιατί αναμένεται; Σε τι μας έχουν φωτίσει όλες οι προηγούμενες προκηρύξεις όλων αυτών των δήθεν επαναστατών με γκαζάκια στον εγκέφαλο; Σιχάθηκα ν’ ακούω ότι η αστυνομία «μελετά και αυτό το ενδεχόμενο». Όπου «αυτό», είναι μια σκέτη σαχλαμάρα του δημοσιογράφου, που θεωρεί ότι εάν, ας πούμε, το άτομο που έβαλε τον εκρηκτικό μηχανισμό στο σημείο όπου εξερράγη είναι θηλυκού γένους, «τότε ίσως βρισκόμαστε μπροστά σε μια καινούργια πραγματικότητα όσον αφορά τη σύνθεση των νέας γενιάς τρομοκρατικών ομάδων». So what?
Λοιπόν: Θα «περάσει» και αυτό. Όπως πέρασαν τόσα άλλα. Στις 9 παρά, θα πέσουν τα αθλητικά, «καληνύχτα σας κυρίες και κύριοι», και οι πολλοί θα πάνε για νάνι. Κάποιοι λίγοι, θα βάλουν ν’ ακουσουν το TV Screen με τον Iggy Popp, μουσική του Goran Bregovic:
In circus clothes forget their pain
They are the zombie bodies
Caught in the glow of the TV screen
Just forget it!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Πείτε μας την γνώμη σας...