Ανταίος Χρυσοστομίδης: Η συναναστροφή με τόσο μεγάλα πνεύματα σε κάνει σοφότερο
Ημερομηνία δημοσίευσης: 22/07/2012
Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη
"Το να ζεις κάποιες ώρες ή κάποιες μέρες παρέα με αυτά τα μεγάλα πνεύματα, σε κάνει σοφότερο" λέει ο Ανταίος Χρυσοστομίδης. Βέβαια από τη ζωή του γνωστού δημοσιογράφου, μεταφραστή, τώρα και συγγραφέα δεν έχει λείψει η συναστροφή με συγγραφείς. Όμως η τηλεοπτική εκπομπή "Οι Κεραίες της εποχής μας" του έδωσε την ευκαιρία να συναντήσει την αφρόκρεμα της παγκόσμιας λογοτεχνίας των ημερών μας. Μεταγράφοντας τις συζητήσεις που έκανε είτε μόνος του είτε με το έτερο ήμισυ της εκπομπής, τη Μικέλα Χαρτουλάρη, προέκυψε το βιβλίο "Οι Κεραίες της εποχής μου" (εκδ. Καστανιώτη), το οποίο φωτίζει πτυχές της γραφής και της προσωπικότητας των 33 από τους συγγραφείς που συνάντησε αποκρυπτογραφώντας έτσι το έργο που τους έκανε γνωστούς σε όλο τον πλανήτη. Σαραμάγκου, Φουέντες, Λιόσα, Οζ, Ταμπούκι, Μπάνβιλ, Μούλις, Παμούκ, Πελεγκάνος, Ντάριο Φο, Τζον Λε Καρέ, Γκόρντιμερ... Κάθε συγγραφέας και μια ιστορία... Τριάντα τρεις ιστορίες σαν μυθιστόρημα. Αυτή ακριβώς είναι και η διαφορά του συγκεκριμένου βιβλίου από παρόμοια του είδους που αναλώνονται απλώς σε μια... απομαγνητοφώνηση. Ο Ανταίος Χρυσοστομίδης αποτυπώνει όσα η κάμερα δεν κατέγραψε, αποκρυπτογραφεί κάθε συγγραφέα μέσα από ιδιαίτερες πτυχές του έργου, της σκέψης, της δραστηριότητας, της καθημερινότητάς του και παραδίδει σελίδες όπου τα πρόσωπα γίνονται η αφετηρία για μια περιδιάβαση σε μεγάλα ζητήματα της εποχής μας. Ένας έμπειρος δημοσιογράφος, εξάλλου, όπως κατορθώνει να αλιεύει ειδήσεις από τον συνομιλητή του άλλο τόσο κατορθώνει να "δραπετεύσει" από τα στενά όρια μιας συζήτησης. Ο Ανταίος βρίσκει την ευκαιρία να αναγνώσει ο ίδιος τους συγγραφείς και το έργο τους και με ιδιαίτερη γλαφυρότητα να απλώσει τον κόσμο τους στο τραπέζι των αναγνωστών του. Δεν είναι τυχαίο που, λίγες εβδομάδες μετά την κυκλοφορία του, τυπώνεται ήδη η δεύτερη έκδοση του βιβλίου. Και ο συγγραφέας του ετοιμάζει τον δεύτερο τόμο με τις "Κεραίες της εποχής μου". Προσεχώς Χέρτα Μίλερ, Ουμπέρτο Έκο, Μααλούφ, Βίλα Μάτας, Ίρβιν Γιάλομ, Λεονάρδο Παδούρα...
* Γιατί έγραψες αυτό το βιβλίο;
Θεωρώ ότι αυτή η τύχη που είχα να γνωρίσω όλους αυτούς τους συγγραφείς δεν έπρεπε να πάει χαμένη. Διότι, όπως και να το κάνουμε, μια εκπομπή στην τηλεόραση μπορεί να αφήσει τις καλύτερες εντυπώσεις αλλά εξακολουθεί να ισχύει και το γνωστό scripta manent. Επίσης ήθελα να καταγράψω τη δική μου ματιά πάνω σ' αυτούς τους συγγραφείς και να αφηγηθώ κάποιες ιστορίες που δεν εμφανίστηκαν στις ταινίες και που κατά τη γνώμη μου προσθέτουν στο πορτραίτο ενός συγγραφέα. Απ' αυτή την άποψη το βιβλίο ξεπερνά κατά πολύ τις τηλεοπτικές συνεντεύξεις, δεν είναι μια απλή καταγραφή τους αλλά είναι μια αρκετά προσωπική επιλογή από τα θέματα που συζήτησα μαζί τους. Έτσι κάθε συγγραφέα τον “κοιτάζω” μέσα από ένα θέμα που επιλέγω εγώ και που βεβαίως έχει σχέση με το έργο και την προσωπικότητά του. Έτσι στο βιβλίο περνάνε μια σειρά από θέματα που δεν έχουν άμεση σχέση με τη λογοτεχνία. Όπως, για παράδειγμα, η κρίση της διεθνούς Αριστεράς ή τα αδιέξοδα της σημερινής γραφειοκρατικής Ευρώπης, ή η μάστιγα του ρατσισμού, ή το όραμα της σεξουαλικής απελευθέρωσης.
* Πώς βγαίνεις εσύ πλέον μετά απ' αυτές τις γνωριμίες;
Ορισμένους απ' αυτούς όπως τον Λιόσα, τον Φουέντες, τον Όζ, τον Ταμπούκι, τους γνώριζα από πριν. Άλλους τους γνώρισα μέσω της εκπομπής. Αλλά και στις δύο περιπτώσεις το να ζεις κάποιες ώρες ή κάποιες μέρες παρέα με αυτά τα μεγάλα πνεύματα, σε κάνει σοφότερο. Πρέπει να πω ότι, με ελάχιστες ίσως εξαιρέσεις, οι περισσότεροι στάθηκαν αντάξιοι του έργου τους. Επιβεβαίωσαν μάλιστα μια άποψη που είχα από παλιά, ότι όσο πιο επιτυχημένος είσαι στον χώρο σου τοσο πιο απλός φαίνεσαι στα μάτια των άλλων. Μερικοί απ' αυτούς υπήρξαν ιδιαίτερα συγκινητικοί. Ο Λιόσα που δέχεται να δώσει συνέντευξη ενώ είχε καρκίνο του δέρματος. Ο Φουέντε ο οποίος μας έκανε τον Τσιτσερόνε στα “Μουράλες” του Ριβέρα. Η Γκόρντιμερ που δακρύζει ακούγοντας τραγούδια της φυλακής του απαρτχάιντ. Ο Οζ ο οποίος κουτσαίνοντας ανεβαίνει στα κατσάβραχα για να μας κάνει τη χάρη. Αυτοί είναι άνθρωποι επιτυχημένοι, χορτασμένοι, που σίγουρα δεν είχαν καμιά ανάγκη να διαφημιστούν μέσα απ' αυτές τις εκπομπές. Υπήρξαν όμως και οι εξαιρέσεις. Όπως ο Παμούκ για παράδειγμα του οποίου το Νόμπελ δεν κατάφερε να ακυρώσει τις ανασφάλειές του.
* Έχοντας συνομιλήσει με όλους αυτούς τους κολοσσούς, τι εντύπωση αποκόμισες για την παγκόσμια λογοτεχνία όπως δημιουργείται σήμερα;
Πολλοί λένε ότι σήμερα δεν έχουμε τα αριστουργήματα που έδωσε ο 19ος και το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, κι ίσως είναι αλήθεια. Η λογοτεχνία όμως συμβαδίζει πάντα με την εποχή της. Κι αυτό που έχει σημασία είναι ότι η λογοτεχνία είναι ζωντανή, ότι εξακολουθεί να είναι ένας μοναδικός καθρέφτης της καθημερινότητας κι εξακολουθεί να μας κάνει να ονειρευόμαστε, να προβληματιζόμαστε, να μαθαίνουμε από τις ζωές των άλλων. Και είναι πολύ ευχάριστο ότι όλοι αυτοί οι συγγραφείς αποδεικνύονται πραγματικές κεραίες της εποχής μας, αφού δείχνουν μια μοναδική ευαισθησία για τα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα του καιρού μας.
* Μιλώντας μαζί τους, έχεις την εντύπωση ότι ο κόσμος μας που περιδινίζεται σε μια πολύπλευρη κρίση έχει τα πνευματικά εφόδια για να ξαναβγεί σε έναν καλύτερο κόσμο;
Η ζωή κάνει κύκλους και η ιστορία των ανθρώπων επίσης. Άρα υπάρχουν περίοδοι που βρισκόμαστε στο κάτω μέρος του κύματος, όπως τώρα, και περίοδοι που όλα φαίνονται πιο ρόδινα. Συζητώντας μ' αυτούς τους συγγραφείς, κυρίως, εκτός κάμερας είχα πάντα την αίσθηση ότι τους διακατέχει μια συγκρατημένη αισιοδοξία. Μερικές φορές υπερβολικά συγκρατημένη ίσως, αλλά αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι οι συγγραφείς είναι οι πιο οξυδερκείς παρατηρητές της καθημερινότητας. Γι' αυτούς ακόμα και το κακό εμπεριέχει μέσα του κάτι το θετικό, είναι κι αυτό τμήμα μιας ωραίας ιστορίας που αξίζει τον κόπο κάποιος να περιγράψει. Γράφω στον πρόλογό μου ότι πολλές φορές γράφοντας αυτό το βιβλίο είχα την αίσθηση ότι έγραφα εγώ ο ίδιος ένα μυθιστόρημα, με κεντρικούς χαρακτήρες τους συγγραφείς και με κεντρική ιδέα αυτή την αισιοδοξία τους για το αύριο.
* Ποιο είναι το μυστικό για μια καλή συνέντευξη;
Είναι πολύ απλό. Να κάνεις τον συνομιλητή σου να νιώσει άνετα. Δεύτερο είναι να έχεις μελετήσει τον συνομιλητή σου, τη ζωή του και το έργο του. Τρίτο, να μην πηγαίνεις επιθετικά για να βγάλεις κουνέλια από το καπέλο αλλά να του δώσεις την αίσθηση ότι εσύ είσαι με το μέρος του. Τότε ο συνομιλητής σου, όσο δύσκολος κι αν είναι -σκέφτομαι για παράδειγμα τη Νομπελίστα Χέρτα Μίλερ που με βασάνισε τρία χρόνια για να μου δώσει συνέντευξη- θα γίνει δικός σου. Όταν πηγαίνεις να αντιμετωπίσεις τον άλλο με σεβασμό, θα σε αντιμετωπίσει κι αυτός με σεβασμό κι ας είναι ο διασημότερος άνθρωπος του κόσμου.
* Πότε θεωρείται επιτυχημένη μια συνέντευξη;
Είναι η συνέντευξη που δεν διαφημίζει τον δημοσιογράφο αλλά τον συνεντευξιαζόμενο. Μοιάζει κοινότοπο αυτό που λέω, αλλά ειδικά στην Ελλάδα πολύ συχνά βλέπουμε το αντίθετο. Πετυχημένη είναι μια συνέντευξη που κατορθώνει να σου δώσει τα αρώματα της προσωπικότητας αυτού που δίνει τη συνέντευξη. Και βεβαίως, αν ο άνθρωπος αυτός πει πράγματα που δεν έχει ξαναπεί ή τα πει με έναν καλύτερο τρόπο, αυτή σίγουρα είναι μια επιτυχία.
* Αυτό το βιβλίο τελειώνει εδώ;
Όχι, άρχισα ήδη να ετοιμάζω τον δεύτερο τόμο, με εξίσου τρανταχτά ονόματα όπως τη Χέρτα Μίλερ, τον Ουμπέρτο Έκο, τον Μααλούφ, τον Βίλα Μάτας, τον Ίρβιν Γιάλομ, τον Λεονάρδο Παδούρα. Να σκεφτείς ότι θα ήθελα να παρατήσω οποιαδήποτε άλλη δουλειά κάνω αυτή την εποχή και να αφοσιωθώ απερίσκεπτος στις ιστορίες του δεύτερου τόμου. Έλα όμως που η ζωή, και η λογοτεχνία, με τραβάει από το μανίκι.
Συζητώντας
μ' αυτούς τους συγγραφείς, κυρίως, εκτός κάμερας είχα πάντα την αίσθηση
ότι τους διακατέχει μια συγκρατημένη αισιοδοξία. Μερικές φορές
υπερβολικά συγκρατημένη ίσως, αλλά αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι οι
συγγραφείς είναι οι πιο οξυδερκείς παρατηρητές της καθημερινότητας.
"Το να ζεις κάποιες ώρες ή κάποιες μέρες παρέα με αυτά τα μεγάλα πνεύματα, σε κάνει σοφότερο" λέει ο Ανταίος Χρυσοστομίδης. Βέβαια από τη ζωή του γνωστού δημοσιογράφου, μεταφραστή, τώρα και συγγραφέα δεν έχει λείψει η συναστροφή με συγγραφείς. Όμως η τηλεοπτική εκπομπή "Οι Κεραίες της εποχής μας" του έδωσε την ευκαιρία να συναντήσει την αφρόκρεμα της παγκόσμιας λογοτεχνίας των ημερών μας. Μεταγράφοντας τις συζητήσεις που έκανε είτε μόνος του είτε με το έτερο ήμισυ της εκπομπής, τη Μικέλα Χαρτουλάρη, προέκυψε το βιβλίο "Οι Κεραίες της εποχής μου" (εκδ. Καστανιώτη), το οποίο φωτίζει πτυχές της γραφής και της προσωπικότητας των 33 από τους συγγραφείς που συνάντησε αποκρυπτογραφώντας έτσι το έργο που τους έκανε γνωστούς σε όλο τον πλανήτη. Σαραμάγκου, Φουέντες, Λιόσα, Οζ, Ταμπούκι, Μπάνβιλ, Μούλις, Παμούκ, Πελεγκάνος, Ντάριο Φο, Τζον Λε Καρέ, Γκόρντιμερ... Κάθε συγγραφέας και μια ιστορία... Τριάντα τρεις ιστορίες σαν μυθιστόρημα. Αυτή ακριβώς είναι και η διαφορά του συγκεκριμένου βιβλίου από παρόμοια του είδους που αναλώνονται απλώς σε μια... απομαγνητοφώνηση. Ο Ανταίος Χρυσοστομίδης αποτυπώνει όσα η κάμερα δεν κατέγραψε, αποκρυπτογραφεί κάθε συγγραφέα μέσα από ιδιαίτερες πτυχές του έργου, της σκέψης, της δραστηριότητας, της καθημερινότητάς του και παραδίδει σελίδες όπου τα πρόσωπα γίνονται η αφετηρία για μια περιδιάβαση σε μεγάλα ζητήματα της εποχής μας. Ένας έμπειρος δημοσιογράφος, εξάλλου, όπως κατορθώνει να αλιεύει ειδήσεις από τον συνομιλητή του άλλο τόσο κατορθώνει να "δραπετεύσει" από τα στενά όρια μιας συζήτησης. Ο Ανταίος βρίσκει την ευκαιρία να αναγνώσει ο ίδιος τους συγγραφείς και το έργο τους και με ιδιαίτερη γλαφυρότητα να απλώσει τον κόσμο τους στο τραπέζι των αναγνωστών του. Δεν είναι τυχαίο που, λίγες εβδομάδες μετά την κυκλοφορία του, τυπώνεται ήδη η δεύτερη έκδοση του βιβλίου. Και ο συγγραφέας του ετοιμάζει τον δεύτερο τόμο με τις "Κεραίες της εποχής μου". Προσεχώς Χέρτα Μίλερ, Ουμπέρτο Έκο, Μααλούφ, Βίλα Μάτας, Ίρβιν Γιάλομ, Λεονάρδο Παδούρα...
* Γιατί έγραψες αυτό το βιβλίο;
Θεωρώ ότι αυτή η τύχη που είχα να γνωρίσω όλους αυτούς τους συγγραφείς δεν έπρεπε να πάει χαμένη. Διότι, όπως και να το κάνουμε, μια εκπομπή στην τηλεόραση μπορεί να αφήσει τις καλύτερες εντυπώσεις αλλά εξακολουθεί να ισχύει και το γνωστό scripta manent. Επίσης ήθελα να καταγράψω τη δική μου ματιά πάνω σ' αυτούς τους συγγραφείς και να αφηγηθώ κάποιες ιστορίες που δεν εμφανίστηκαν στις ταινίες και που κατά τη γνώμη μου προσθέτουν στο πορτραίτο ενός συγγραφέα. Απ' αυτή την άποψη το βιβλίο ξεπερνά κατά πολύ τις τηλεοπτικές συνεντεύξεις, δεν είναι μια απλή καταγραφή τους αλλά είναι μια αρκετά προσωπική επιλογή από τα θέματα που συζήτησα μαζί τους. Έτσι κάθε συγγραφέα τον “κοιτάζω” μέσα από ένα θέμα που επιλέγω εγώ και που βεβαίως έχει σχέση με το έργο και την προσωπικότητά του. Έτσι στο βιβλίο περνάνε μια σειρά από θέματα που δεν έχουν άμεση σχέση με τη λογοτεχνία. Όπως, για παράδειγμα, η κρίση της διεθνούς Αριστεράς ή τα αδιέξοδα της σημερινής γραφειοκρατικής Ευρώπης, ή η μάστιγα του ρατσισμού, ή το όραμα της σεξουαλικής απελευθέρωσης.
* Πώς βγαίνεις εσύ πλέον μετά απ' αυτές τις γνωριμίες;
Ορισμένους απ' αυτούς όπως τον Λιόσα, τον Φουέντες, τον Όζ, τον Ταμπούκι, τους γνώριζα από πριν. Άλλους τους γνώρισα μέσω της εκπομπής. Αλλά και στις δύο περιπτώσεις το να ζεις κάποιες ώρες ή κάποιες μέρες παρέα με αυτά τα μεγάλα πνεύματα, σε κάνει σοφότερο. Πρέπει να πω ότι, με ελάχιστες ίσως εξαιρέσεις, οι περισσότεροι στάθηκαν αντάξιοι του έργου τους. Επιβεβαίωσαν μάλιστα μια άποψη που είχα από παλιά, ότι όσο πιο επιτυχημένος είσαι στον χώρο σου τοσο πιο απλός φαίνεσαι στα μάτια των άλλων. Μερικοί απ' αυτούς υπήρξαν ιδιαίτερα συγκινητικοί. Ο Λιόσα που δέχεται να δώσει συνέντευξη ενώ είχε καρκίνο του δέρματος. Ο Φουέντε ο οποίος μας έκανε τον Τσιτσερόνε στα “Μουράλες” του Ριβέρα. Η Γκόρντιμερ που δακρύζει ακούγοντας τραγούδια της φυλακής του απαρτχάιντ. Ο Οζ ο οποίος κουτσαίνοντας ανεβαίνει στα κατσάβραχα για να μας κάνει τη χάρη. Αυτοί είναι άνθρωποι επιτυχημένοι, χορτασμένοι, που σίγουρα δεν είχαν καμιά ανάγκη να διαφημιστούν μέσα απ' αυτές τις εκπομπές. Υπήρξαν όμως και οι εξαιρέσεις. Όπως ο Παμούκ για παράδειγμα του οποίου το Νόμπελ δεν κατάφερε να ακυρώσει τις ανασφάλειές του.
* Έχοντας συνομιλήσει με όλους αυτούς τους κολοσσούς, τι εντύπωση αποκόμισες για την παγκόσμια λογοτεχνία όπως δημιουργείται σήμερα;
Πολλοί λένε ότι σήμερα δεν έχουμε τα αριστουργήματα που έδωσε ο 19ος και το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, κι ίσως είναι αλήθεια. Η λογοτεχνία όμως συμβαδίζει πάντα με την εποχή της. Κι αυτό που έχει σημασία είναι ότι η λογοτεχνία είναι ζωντανή, ότι εξακολουθεί να είναι ένας μοναδικός καθρέφτης της καθημερινότητας κι εξακολουθεί να μας κάνει να ονειρευόμαστε, να προβληματιζόμαστε, να μαθαίνουμε από τις ζωές των άλλων. Και είναι πολύ ευχάριστο ότι όλοι αυτοί οι συγγραφείς αποδεικνύονται πραγματικές κεραίες της εποχής μας, αφού δείχνουν μια μοναδική ευαισθησία για τα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα του καιρού μας.
* Μιλώντας μαζί τους, έχεις την εντύπωση ότι ο κόσμος μας που περιδινίζεται σε μια πολύπλευρη κρίση έχει τα πνευματικά εφόδια για να ξαναβγεί σε έναν καλύτερο κόσμο;
Η ζωή κάνει κύκλους και η ιστορία των ανθρώπων επίσης. Άρα υπάρχουν περίοδοι που βρισκόμαστε στο κάτω μέρος του κύματος, όπως τώρα, και περίοδοι που όλα φαίνονται πιο ρόδινα. Συζητώντας μ' αυτούς τους συγγραφείς, κυρίως, εκτός κάμερας είχα πάντα την αίσθηση ότι τους διακατέχει μια συγκρατημένη αισιοδοξία. Μερικές φορές υπερβολικά συγκρατημένη ίσως, αλλά αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι οι συγγραφείς είναι οι πιο οξυδερκείς παρατηρητές της καθημερινότητας. Γι' αυτούς ακόμα και το κακό εμπεριέχει μέσα του κάτι το θετικό, είναι κι αυτό τμήμα μιας ωραίας ιστορίας που αξίζει τον κόπο κάποιος να περιγράψει. Γράφω στον πρόλογό μου ότι πολλές φορές γράφοντας αυτό το βιβλίο είχα την αίσθηση ότι έγραφα εγώ ο ίδιος ένα μυθιστόρημα, με κεντρικούς χαρακτήρες τους συγγραφείς και με κεντρική ιδέα αυτή την αισιοδοξία τους για το αύριο.
* Ποιο είναι το μυστικό για μια καλή συνέντευξη;
Είναι πολύ απλό. Να κάνεις τον συνομιλητή σου να νιώσει άνετα. Δεύτερο είναι να έχεις μελετήσει τον συνομιλητή σου, τη ζωή του και το έργο του. Τρίτο, να μην πηγαίνεις επιθετικά για να βγάλεις κουνέλια από το καπέλο αλλά να του δώσεις την αίσθηση ότι εσύ είσαι με το μέρος του. Τότε ο συνομιλητής σου, όσο δύσκολος κι αν είναι -σκέφτομαι για παράδειγμα τη Νομπελίστα Χέρτα Μίλερ που με βασάνισε τρία χρόνια για να μου δώσει συνέντευξη- θα γίνει δικός σου. Όταν πηγαίνεις να αντιμετωπίσεις τον άλλο με σεβασμό, θα σε αντιμετωπίσει κι αυτός με σεβασμό κι ας είναι ο διασημότερος άνθρωπος του κόσμου.
* Πότε θεωρείται επιτυχημένη μια συνέντευξη;
Είναι η συνέντευξη που δεν διαφημίζει τον δημοσιογράφο αλλά τον συνεντευξιαζόμενο. Μοιάζει κοινότοπο αυτό που λέω, αλλά ειδικά στην Ελλάδα πολύ συχνά βλέπουμε το αντίθετο. Πετυχημένη είναι μια συνέντευξη που κατορθώνει να σου δώσει τα αρώματα της προσωπικότητας αυτού που δίνει τη συνέντευξη. Και βεβαίως, αν ο άνθρωπος αυτός πει πράγματα που δεν έχει ξαναπεί ή τα πει με έναν καλύτερο τρόπο, αυτή σίγουρα είναι μια επιτυχία.
* Αυτό το βιβλίο τελειώνει εδώ;
Όχι, άρχισα ήδη να ετοιμάζω τον δεύτερο τόμο, με εξίσου τρανταχτά ονόματα όπως τη Χέρτα Μίλερ, τον Ουμπέρτο Έκο, τον Μααλούφ, τον Βίλα Μάτας, τον Ίρβιν Γιάλομ, τον Λεονάρδο Παδούρα. Να σκεφτείς ότι θα ήθελα να παρατήσω οποιαδήποτε άλλη δουλειά κάνω αυτή την εποχή και να αφοσιωθώ απερίσκεπτος στις ιστορίες του δεύτερου τόμου. Έλα όμως που η ζωή, και η λογοτεχνία, με τραβάει από το μανίκι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Πείτε μας την γνώμη σας...